จับประเด็นข่าวเศรษฐกิจ: ผลกระทบจากไวรัส COVID-19 ต่อเศรษฐกิจเชียงราย

ผลกระทบต่อการค้าชายแดนเชียงราย

สถานการณ์การค้าชายแดนของจังหวัดเชียงรายในปีพ.ศ.2562 มีการขยายตัวสูงขึ้นร้อยละ 3.23 จากปีก่อน ซึ่งมูลค่าการนำเข้า มีการขยายตัวที่สูงกว่าการส่งออกอย่างมาก นั้นเป็นผลจากการที่การส่งออกไปประเทศเพื่อนบ้านอย่างสปป.ลาวมีการมูลค่าลดลงกว่าร้อยละ 30 ขณะที่การส่งออกไปจีนตอนใต้มีการขยายตัวกว่าร้อยละ 50 โดยเฉพาะสินค้าเกษตรขั้นต้น ประเภทผัก ผลไม้สดและแช่แข็ง เช่น ลำไย ยางพารา ข้าว เป็นต้น สำหรับในด้านของการนำเข้ามีการขยายตัวได้ดี โดยเฉพาะการนำเข้าสินค้าแร่ โลหะอื่นๆจากเมียนมา

สาเหตุสำคัญที่ส่งผลกระทบต่อการส่งออกไปสปป.ลาวมาจากการที่เงินบาทของไทยแข็งค่าอย่างต่อเนื่องในระยะที่ผ่านมา จึงทำให้ผลตอบแทนจากกำไรเมื่อแลกเปลี่ยนเงินตราของผู้ประกอบการลดลง อย่างไรก็ดี ความต้องการบริโภคสินค้าของไทยในสปป.ลาว หรือเมียนมา ยังคงเป็นที่ต้องการอย่างต่อเนื่อง นอกจากนั้น การค้าชายแดนยังได้รับผลกระทบเรื้อรังจากสงครามการค้าระหว่างจีน-สหรัฐ และการชะลอตัวทางเศรษฐกิจของโลก ทำให้กิจกรรมการค้าชายแดนเริ่มเข้าสู่ภาวะซบเซา และสินค้าเริ่มมีการไหลเวียนสู่พื้นที่ชายแดนลดลง เมื่อความเก่ายังไม่หาย ปัญหาการระบาดของไวรัส COVIT-19 ที่มีต้นเหตุสำคัญมาจากประเทศคู่ค้าหลักของไทยอย่างประเทศจีน ซ้ำเติมให้เกิดการหดตัวอย่างรุนแรงของการค้าชายแดนอย่างทวีคูณ

แม้ว่าทางอธิบดีกรมการค้าต่างประเทศจะออกมาบอกว่าไวรัสโควิด-19 จะไม่ส่งผลกระทบต่อการค้าชายแดน หากแต่การหดตัวทางเศรษฐกิจเป็นผลมาจากค่าเงินบาทที่แข็งตัวเป็นหลัก และปัจจัยอื่นๆ อาทิ การชะลอตัวของเศรษฐกิจโลก ความยืดเยื้อของสงครามการค้า และการขาดเสถียรภาพของค่าเงินของแต่ละประเทศในภูมิภาค (ฐานเศรษฐกิจ, 22 กุมภาพันธ์ 2563) อย่างไรก็ตามทางศูนย์วิจัยกสิกรไทย (6 กุมภาพันธ์ 2563) กลับมองว่าหากสถานการณ์ของการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ยืดระยะเวลานานถึง 1-3 เดือน อาจจะส่งผลให้เศรษฐกิจไทยได้รับผลกระทบอย่างมาก โดยเฉพาะผลกระทบต่อการส่งออกสินค้าขั้นกลางไปจีน และกระทบต่อการนำเข้าวัตถุดิบจากจีนที่สำคัญอย่างมากต่อภาคการผลิตของไทย

มากกว่านี้ ทางรองประธานหอการค้า จังหวัดเชียงราย ฝ่ายกิจการค้าชายแดน ได้ออกมาเปิดเผยว่า ตั้งแต่ช่วงตรุษจีนที่ผ่านมาไม่มีชาวจีนเข้ามาตามด่านชายแดนจังหวัดเชียงราย (ด่านแม่สาย เชียงแสน และเชียงของ) ซึ่งส่งผลกระทบต่อการค้าชายแดนด้านจังหวัดเชียงรายค่อนข้างมาก ทั้งนี้ ตั้งแต่วันที่ 26 มกราคม 2563 เป็นต้นมา ทางการจีนไม่อนุญาตให้บุคคลภายนอกที่ไม่ใช่สัญชาติจีนเดินทางเข้าออกด่านพรมแดนบ่อเต็น-บ่อหานที่เป็นรอยต่อระหว่างสปป.ลาวและจีน แต่ก็ไม่ได้ถูกสั่งปิดจากทางการจีน เป็นผลให้สินค้าประเภทผักและผลไม้ที่ส่งออกผ่านเส้นทาง R3A ต้องหยุดชะงักอยู่ที่ด่านบ่อเต็นเป็นระยะเวลานานหลายเดือน ในอีกด้านหนึ่ง คือ การขนส่งผ่านเส้นทางแม่น้ำโขง ตั้งแต่เกิดปัญหาการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19 ได้มีการคุมเข้มบริเวณของท่าเรือสบโหลยในฝั่งประเทศเมียนมาต่อการเข้าออกของชาวจีน ทำให้ไม่มีการขนส่งสินค้าในแม่น้ำโขงหยุดชะงักไม่ต่างกับการขนส่งทางบก อย่างไรก็ตาม หลังวันที่ 31 มกราคม 2563 ด่านชายแดนบ่อเต็นก็ได้รับการผ่อนปรนให้รถบรรทุกสินค้าจากจีนมารับสินค้าไทย เพื่อขนส่งสินค้ากลับไปที่มณฑลยูนนานของประเทศจีนทางตอนใต้

ทั้งนี้ จากการสัมภาษณ์ ลงพื้นที่สำรวจ และสอบถามจากผู้ประกอบการที่เกี่ยวข้องกับขนส่งสินค้าในพื้นที่ชายแดนทั้ง 3 อำเภอ พบว่าไวรัส COVID-19 ได้ส่งผลกระทบต่อพื้นที่ชายแดนทั้งหมด โดยเฉพาะต่อการขนส่งสินค้าข้ามแดนไปประเทศจีนตอนใต้ ดังนี้

อำเภอแม่สาย – จากการลงสำรวจพื้นที่ของนักวิจัย Be Logist[1] ซึ่งได้ทำการสัมภาษณ์ด่านศุลกากรแม่สาย พบว่าภาวะเศรษฐกิจอยู่ในช่วงชะลอตัวซึ่งส่งผลกระทบต่อการค้าชายแดนอย่างมาก สินค้าที่เคยทำการส่งออกและนำเข้ามีปริมาณลดลง ผู้ประกอบการนำเข้า-ส่งออกไม่มีการกักตุนหรือสต็อกสินค้าเหมือนในอดีต แต่มีพฤติกรรมเปลี่ยนไปเป็นการนำสินค้ามาจำหน่ายให้หมด ก่อนจะสั่งซื้อสินค้าจากผู้ผลิตสินค้าใหม่ ทำให้สินค้าไม่เกิดการไหลเวียนดังเช่นเคย สำหรับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของไวรัสดังกล่าว ได้ส่งผลให้ทางการเมียนมางดการนำเข้าและส่งออก สินค้าทั้งหมดที่ขนไปที่บริเวณชายแดนก็ไปวางนิ่งไว้ที่คลังสินค้าจำนวนมาก โดยเฉพาะสินค้าที่จะทำการส่งออกไปประเทศจีนตอนใต้ อาทิ ยาหม่อง สมุนไพรอบแห้ง สินค้าอุปโภค-บริโภค เป็นต้น ทั้งนี้ ทางเมืองลา และบริเวณด่านชายแดนเมียนมา-จีนมีการคุมเข้มงวดต่อการเข้าออกของรถขนส่งสินค้า

อำเภอเชียงแสน – จากการสัมภาษณ์ผู้ประกอบการขนส่งรถยนต์ พบว่าการค้าชายแดนไม่มีการขยายตัวสูงขึ้นในบางเดือน สินค้าไม่มีการขนส่งเข้ามา ขึ้นอยู่กับผู้บริโภค หรือลูกค้าว่ามีความต้องการสินค้าในช่วงใด จึงจะสามารถสั่งสินค้าจากผู้ผลิต (กรณีของการส่งออกรถยนต์นั่ง) สำหรับผลกระทบจากไวรัส สังเกตได้จากการที่เรือขนส่งสินค้าจากจีนที่ในช่วงเวลาปกติจะมีการกลับไปฉลองวันตรุษจีน แต่ในปีนี้ชาวจีนที่เดินทางกลับประเทศจีนไปแล้วยังไม่ได้เดินทางกลับมาในช่วง 2 เดือนที่ผ่านมา ประกอบกับติดปัญหาที่จีนไม่ได้ปล่อยน้ำจากเขื่อน ทำให้น้ำในแม่น้ำโขงแห้ง ไม่สามารถเดินเรือขนส่งสินค้าได้

อำเภอเชียงของ – จากการสัมภาษณ์คุณสงวน ซ่อนกลิ่นสกุล ประธานหอการค้าอำเภอเชียงของ ด้านโลจิสติกส์และการขนส่งสินค้า พบว่าการค้าชายแดนที่ด่านเชียงของได้รับผลกระทบอย่างมากจากเศรษฐกิจไทย และโลกที่มีการชะลอตัวในช่วงที่ผ่านมา ทำให้ทั้งการส่งออกและนำเข้าซบเซาอย่างมาก ประกอบกับภาวะเงินบาทแข็งค่า ทำให้ผู้ประกอบการการค้าชายแดนที่ทำการส่งออกสินค้าไปที่สปป.ลาวได้รับกำไรจากการค้าลดลง ขณะเดียวกันผู้ซื้อจากประเทศเพื่อนบ้าน โดยเฉพาะสปป.ลาว ก็สั่งซื้อสินค้าจากไทยลดลง นอกจากนี้ ได้มีบริษัทจากภาคกลางเข้ามาดำเนินกิจการแข่งขันกับ SMEs ภายในท้องถิ่น และแย่งส่วนแบ่งทางกำไร ทำให้ผู้ประกอบการภายในอำเภอเชียงของเผชิญกับภัยคุกคามจากภายนอกอย่างมาก ทั้งนี้ ในด้านของผลกระทบจากไวรัสได้ส่งผลกระทบต่อการค้ากับจีนอย่างมาก เนื่องจากชายแดนบ่อเต็น-บ่อหานถูกสั่งปิด รวมทั้งทางการลาวเองไม่อนุญาตให้รถจีนเข้า-ออกประเทศ ดังนั้น ตอนนี้สินค้าทั้งหมดจึงไม่สามารถทำการนำเข้าและส่งออกได้ตามปกติ ซึ่งน่าจะส่งผลกระทบยาวนานไม่ต่ำกว่า 2 เดือน

[1] ศูนย์ความเป็นเลิศการวิจัยด้านโลจิสติกส์และเศรษฐศาสตร์ธุรกิจ (Business Economics and Logistics Research Excellence Center:
Be Logist) สำนักวิชาการจัดการ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง

ผลกระทบต่อการท่องเที่ยวเชียงราย

ท่าอากาศยานนานาชาติแม่ฟ้าหลวงเชียงรายได้ออกมาตรการคุมเข้มเพื่อสกัดกั้นการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ทั้งสายการบินภายในและภายนอกประเทศ และที่เดินทางโดยตรงมาจากประเทศจีน ซึ่งจังหวัดเชียงรายถือว่าเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมอย่างมากจากนักท่องเที่ยวจีน จึงค่อนข้างมีความเสี่ยงต่อการติดต่อของไวรัส อย่างไรก็ดี ปัจจุบันจีนได้ทำการปิดไม่ให้มีการเดินทางเข้าออกประเทศ

ทั้งนี้ เขตเศรษฐกิจพิเศษสามเหลี่ยมคำที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ของสปป.ลาว ตรงข้ามกับอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย ได้มีการคุมเข้มอย่างมากต่อการเข้าออกของบุคคลภายนอก และห้ามชาวจีนข้ามมาเล่นการพนันในช่วงก่อนหน้านี้ จนกระทั่งสั่งปิดไม่ให้บุคคลทุกสัญชาติมีการเข้าออกระยะเวลา 10 กว่าวัน รวมทั้งเกาะดอนซาว ซึ่งเป็นหนึ่งในสถานที่ท่องเที่ยวภายใต้พื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษไม่อนุญาตให้เรือของทุกสัญชาติเข้าเทียบท่า และปิดการให้บริการชั่วคราว พร้อมทั้งปิดไม่ให้มีการเข้าออกของรถทุกประเภทผ่านพื้นที่ของเขตเศรษฐกิจพิเศษ มากกว่านี้ เทศกาลงานดอกงิ้วบานที่เป็นงานประจำเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปีจำเป็นต้องเลื่อนระยะเวลาออกไป

สถานที่ท่องเที่ยวในจังหวัดเชียงรายที่ได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของไวรัสดังกล่าว คือ วัดร่องขุ่น ซึ่งปกติจะมีทัวร์จีนจำนวนมากเข้ามาท่องเที่ยว แม้ว่าจะยังคงมีนักท่องเที่ยวจีนหลั่งไหลเข้ามาอย่างต่อเนื่อง แต่กระนั้นยอดกลับมีแนวโน้มลดลงจากช่วงที่สถานการณ์ปกติกว่า 2,000 คน ซึ่งคิดเป็นร้อยละ 70 ของจำนวนนักท่องเที่ยวต่างชาติทั้งหมดที่เดินทางมาท่องเที่ยวที่วัดร่องขุ่น (กรุงเทพธุรกิจ, 29 มกราคม 2563) โดยที่ปัญหาการลดลงอย่างฉับพลันของนักท่องเที่ยวหลังเกิดวิกฤตก็ส่งผลกระทบต่อแหล่งท่องเที่ยวอื่นๆเช่นเดียวกัน อาทิ ถ้ำหลวงขุนน้ำนางนอน เป็นต้น

26 กุมภาพันธ์ 2563
พรพินันท์ ยี่รงค์

แหล่งที่มา

ฐานเศรษฐกิจ. (28 มกราคม 2020). ค้าชายแดน-ผ่านปี 62 ติดลบ 3.43%. สืบค้นจากhttps://www.thansettakij.com/content/420053

ประชาชาติธุรกิจ. (26 มกราคม 2563). ยกเลิกทัวร์จีน เข้มงวดเข้า-ออกสามเหลี่ยมทองคำ สนามบินแม่ฟ้าหลวง สยองไวรัสโคโรน่า. สืบค้นจาก https://www.prachachat.net/local-economy/news-414481

ผู้จัดการออนไลน์. (28 มกราคม 2563). ชาวจีนทะลักเที่ยวเชียงรายนับหมื่น สธ.ยันคัดกรองทุกรายไม่พบติดเชื้อ. สืบค้นจาก https://mgronline.com/l’ocal/detail/9630000009164

กรุงเทพธุรกิจ. (29 มกราคม 2563). ผลพวงโคโรน่า “วัดร่องขุ่น” ทัวร์จีนหาย 2,000 คนต่อวัน. สืบค้นจาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/864195

ประชาชาติธุรกิจ. (3 กุมภาพันธ์ 2563). ส่งออกจีน 9 แสนล. สะดุด เบรกออร์เดอร์-สวนทุเรียนอ่วม. สืบค้นจาก https://www.prachachat.net/economy/news-417104

ศูนย์วิจัยกสิกรไทย. (6 กุมภาพันธ์ 2563). วิกฤตไวรัสโคโรน่าสายพันธุ์ในจีน… กระทบภาคการผลิตไทยสูญเสียไม่ต่ำกว่า 1,500 ล้านดอลลาร์ฯ. กระแสทรรศน์ ฉบับที่ 3081. สืบค้นจาก https://kasikornresearch.com/th/analysis/k-econ/business/Pages/z3081.aspx

กรุงเทพธุรกิจ. (25 กุมภาพันธ์ 2563). ไวรัสโคโรน่า กาสิโน ‘จ้าว เหว่ย’. สืบค้นจากhttps://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/649459?fbclid=IwAR2T2efhyt1tP2bqpNtilmA4IyJVhI15v3pBAgl4xR3SHtxoH4boD4wO9Ec